دیدگاه اسلام درباره حقوق همسایه

یکی از مسائلی که در اسلام بسیار توصیه شده توجه به حق همسایه است قرآن ضمن دعوت به پرستش خداوند و دوری از شرک به چند دسته از مردم احسان و نیکی را لازم دانسته یکی از آنها همسایه است آنجا که می فرماید:
«وَ الْجارِ ذِی الْقُرْبی وَ الْجارِ الْجُنُبِ»[1]
همسایگان دور و نزدیک را احسان نمائید

علی علیه السلام فرمود: «پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم آن قدر درباره همسایه سفارش می کرد، که گمان می کردیم همسایه ارث می برد.»[2] پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود:
مَنْ ضَیعَ حَقَّ جارِهِ فَلَیسَ مِنَّا.[3]
کسی که حق همسایه را ضایع کند از ما نیست

علی علیه السلام در آخرین لحظه های عمر مبارکشان فرزندان خود را سفارش به رعایت حقوق همسایگان نموده و فرمودند:
اللَّه اللَّه فِی جِیرانِکم فَانَّهُ وَصِیةُ نَبِیکمْ.[4]
خدا را! خدا را! در مورد همسایگانتان در نظر داشته باشید (مبادا حقوق آنها از بین برود) به درستی که رعایت همسایگان سفارش پیامبر شماست.

پیامبر قدس سره فرمود:
مَنْ ماتَ وله ثَلاثَةُ جِیران کلُّهُمْ راضُون عَنْه غُفِرَ لَه.[5]
کسی که بمیرد و سه همسایه از او راضی باشند گناهان او آمرزیده شده است.

با توجه به اهمیت حقوق همسایه بیان چند نکته در اینجا ضروری است.

1- آسایش همسایه

گرچه بسیار مناسب است که همسایه ها همدیگر را بشناسند و به دیدار یکدیگر بروند تا از مشکلات یکدیگر باخبر شوند اما نباید به حدّی باشد که آسایش همسایه با مزاحمتها و رفت و آمدهای بی رویه از بین برود.

2- همکاری در تأمین نیازهای یکدیگر

یکی از وظایف همسایگی رسیدگی به یکدیگر است بطوری که اگر یکی از آنها نیاز مادی پیدا کرد از اثاث منزل گرفته تا کمک مادی و قرض و.. . لازم است در اختیارش گذاشته شود ولی نباید برای هرچیزی در هر زمانی درِ خانه همسایه را زد.

3- عدم دخالت در زندگی همسایه

نباید در رفت و آمدهای همسایگی در امور داخلی آنها دخالت نمود و اگر نیاز به مشاوره داشتند لازم است بهترین راه، در اختیارشان گذاشته شود.

4- رسیدگی به مشکلات همسایه

لازم است در مشکلات و نیازمندیها آنها را یاری دهیم پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود:
ما آمَنَ بی مَنْ باتِ شَبْعاناً وَجارُهُ الْمُسْلِم جائِعٌ.[6]
به من ایمان نیاورده کسی که بخوابد و همسایه اش گرسنه باشد.

امام سجاد علیه السلام فرمود:
امّا حَقُّ جارِک فَحْفَظُهُ غائِبَاً واکرامُهُ شاهِداً وَنُصْرَتُه اذا کانَ مَظْلُوماً.[7]
حق همسایه این است که در غیاب او را حفظ و در حضور، او را احترام و به هنگام مظلومیت یاری نمایی

5- نباید موجبات اذیت و آزار همسایه را فراهم نمود

پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود:
مَنْ کان مُؤذِیاً لِجارِهِ مِن غَیرِ حَقٍّ حَرَّمَهُ اللَّهُ ریحَ الْجَنَّةِ ومَأْواهُ النَّار أَلا وإنَّ اللَّهَ یسأَلُ الرَّجُلَ عَنْ حَقِّ جارِهِ.[8]
کسی که بی جهت همسایه اش را آزار دهد خداوند او را از بوی بهشت محروم می کند و جایگاهش را آتش قرار می دهد آگاه باشید خداوند از حقّ همسایه سؤال می کند.

مردی از انصار خدمت پیامبر صلی الله علیه و آله رسید و گفت خانه من در فلان محلّه است واز شر همسایگانم در امان نیستم پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به حضرت علی علیه السلام وسلمان و اباذر دستور دادند. در میان محله با صدایی بلند بگویند کسی که همسایه اش از آزار و شرّ او در امان نباشد ایمان ندارد.[9]


پی نوشت ها:
[1] . نساء/ 36 ..
[2] . میزان الحکمه، ج 191/ 2 ..
[3] . وسائل الشیعه، ج 5، ص 340، حدیث 6736 ..
[4] . نهج البلاغه، ناه 47 ..
[5] . مستدرک، ج 8/ 423 ..
[6] . سفینة البحار، ج 1/ 192 ..
[7] . بحار الانوار، 74/ 7؛ میزان الحکمه، ج 2/ 195 ..
[8] . وسائل الشیعه، ج 5، ص 340، روایت 6736 ..
[9] . میزان الحکمه، ج 2/ 193 ..

منبع: حوزه نت